به گزارش روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، مراسم پایانی دومین جشنواره ملی «داستان کوچک ایرانی»، چهارشنبه (سی و یکم فروردین 1401) با حضور احسان عباسلو(دبیر جشنواره)، عباس بایرامی(رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس)، شهرام صمدی‌نیا (رئیس سازمان بسیج هنرمندان تهران بزرگ)، مژگان حضرتیان فام به‌عنوان مجری و جمعی از برگزیدگان این جشنواره در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
مژگان حضرتیان در ابتدای این برنامه در معرفی مختصری از ساختار این جشنواره، گفت: در دوره اول در سال 1400 در چهار حوزه «تک داستان از نظر مخاطبان»، «تک داستان از نظر منتقدان»، «مجموعه داستان ترجمه» و «مجموعه داستان تألیفی» سه منتخب داشتیم. امسال در دومین دوره هم قرار است در همین چهار حوزه، برگزیدگان معرفی شوند.
سعدی اولین کوچک‌‌نویس رسمی ایران است
در ادامه احسان عباسلو بیان کرد: بنا داشتیم این آیین را روز پنجشنبه اول اردیبهشت ماه 1401 همزمان با یادروز سعدی برگزار کنیم. به‌زعم انجمن ما، سعدی اولین کوچک‌‌نویس رسمی ایران است، کسی که در حوزه کوچک‌نویسی می‌توان به او اقتدا کرد. اما به دلیل قرار گرفتن این روز در تعطیلات، تصمیم گرفتیم مراسم را امروز برگزار کنیم.
وی افزود: برخلاف بیشتر جوایز دولتی که پس از برگزاری جایزه، برگزیده‌ها به حال خود رها می‌شوند، ما پس از مراسم اختتامیه تازه کارمان با نفرات برگزیده آغاز می‌شود و سعی می‌کنیم که از وجودشان استفاده کنیم.
عباسلو گفت: برنامه‌های زیادی را برای انجمن کوچک‌نویسان ایران درنظر داریم. بنا داشتم که حتما «داستان عکس» را هم لحاظ کنیم. در دوره جدید حتما بخش‌های دیگری نیز به حوزه‌‌های جوایز ما اضافه خواهند شد. چند روز پیش با دوستان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دهلی نو گفت‌‌وگویی داشتم که از برگزاری همایش‌های مشترک با موضوع داستان کوچک استقبال کردند و قول دادند که حتما همایش مشترکی داشته باشیم. سعی می‌کنم با کشورهای دیگر مثل چین و ژاپن و شاید تاجیکستان هم این تعامل را برقرار کنم، چون این کشورها هم در حال شکل دادن به ادبیات گذشته ما هستند، چیزی که داستان کوچک را در بستر خود بارور کرده است.
دبیر دومین جشنواره ملی «داستان کوچک ایرانی» در ادامه تأکید کرد: آنقدر که ما شرقی‌ها در این قالب حرف برای گفتن داریم و به‌نوعی حق مالکیت داریم، غرب ندارد. تاریخچه داستان کوچک را که نگاه می‌کنیم، چه از زمان حضرت رسول (ص) و چه بعد از ایشان، ما در این حوزه کلی حرف برای گفتن و نظریه داریم و متأسفانه چیزی که نداشتیم نظریه‌پرداز بوده است. تا دلتان بخواهد در این قالب نظریه داشتیم، اما نظریه‌پرداز نداشتیم. اما غرب نظریه نداشت، بلکه نظریه‌پرداز داشت. لذا نظریات را جمع‌آوری و با مونتاژ، آنها را تحت عنوان نظریات خودش بیرون داد.
وی افزود: غربی‌ها در حوزه مینیمالیسم، معمولا پنج چهره شاخص را ذکر می‌کنند، گرچه واقعیت امر این است که در حوزه مینیمالیسم، یک بستر تاریخی شکل گرفت. آنها چخوف، ادگار آلن‌پو، همینگوی تا جویس و بکت را به‌عنوان سردمداران کوچک‌نویسی غرب ذکر می‌کنند. واقعیت امر این است که فقط می‌توان گفت همینگوی و چخوف تا حدودی نظریه دارند. البته نظریه «کوه یخ» همینگوی که با نظریه مینیمالیسم ارتباط پیدا می‌کند، به‌نوعی تکرار حرف‌های قبلی است و حرف‌هایی که چخوف زده در داستان کوچک رعایت می‌شود. او می‌گوید باید خیلی موجز حرف بزنیم و ضربه انتهایی داشته باشیم.
عباسلو تصریح کرد: ما میبینیم که غربی‌ها هزار نوع اسم روی خودشان می‌گذارند. اکنون مسابقاتی که در حوزه مینیمالیسم برگزار می‌شود، انواع گوناگونی دارد یا نظریه‌ای که در این قالب داده می‌شود، بیش از 10 اسم دارد، فقط به این دلیل که خودشان یک نظریه متقن و ثابت ندارند. در مدرنیسم هم ریشه‌های مینیمالیسم را می‌توانیم پیدا کنیم. یکی از ویژگی‌های دوران مدرنیسم این بود که مهاجرت زیادی به غرب صورت گرفت. چینی‌ها و ژاپنی‌ها به دلیل شرایط اقتصادی به غرب مهاجرت کردند. نظریاتی مثل «شعر هایکو» به غرب رفت. غربی‌ها اینها را دریافت و به نظریه‌های مینیمالیستی خودشان تبدیل کردند.
این مترجم و کارشناس ادبی گفت: وقتی در مینیمالیسم غربی سیر می‌کنیم، شعر هایکو و معماری ژاپنی را هم میبینیم و تمام این نظریه‌ها تبدیل به مینیمالیسم غربی شد، درحالی‌که خیلی از این ریشه‌ها شرقی است. اما از این طرف تمام بزرگان ادبیات ما هرکدام به نوعی مستقیما در این زمینه حرف زده‌اند. یعنی اگر آنها از موسیقی، معماری و نقاشی ایده‌هایی را گرفتند و تحت عنوان نظریات مینیمالیستی وارد کردند، ما مستقیما در حوزه داستان و نگارش این ایده‌ها را داشتیم و متأسفانه چون نظریه‌پرداز نداشتیم، نظریات شرقی دیده نشد و اینگونه شد که غرب گفت مینیمالیسم متعلق به ما است. بعد گفتند که ریموند کارور، پدر مینیمالیسم غرب است. جالب است که خود کارور که پدر مینیمالیسم غرب و آمریکا شناخته می‌شود، می‌گوید که من به شدت از اینکه به من بگویید مینیمالیست هستم، بدم می‌آید.
وی در ادامه بیان کرد: ما شرقی‌ها در این قالب خیلی حق داریم، خیلی حرف داریم، خیلی جا برای گفتن داریم. این چند ساله اقبال بسیار خوبی را نسبت به این قالب شاهد بودیم، به‌ویژه اقبال بانوان بسیار خوب بوده است. شاید به خاطر ویژگی‌هایی است که این قالب دارد. این قالب ویژگی‌های مناسبتی خوبی هم دارد و می‌توان در مناسبت‌های مختلف از آن استفاده کرد و برخلاف عده‌ای که فکر می‌کنند بسیار قالب ساده‌ای است، اصلا اینطور نیست. کسی که بخواهد داستان کوچک خوبی بنویسد، حتما باید وقت بگذارد این قالب را بشناسد.
عباسلو افزود: متاسفانه برخی از داستان‌هایی که برای جشنواره ارسال شده بود، اصلا قالب را نشناخته بودند. یعنی فکر می‌کنند هر چیزی که کوتاه و کوچک شد، داستان کوچک است. داستان کوچک ویژگی‌هایی دارد که حتما باید رعایت کنید. ماهیتش همان داستان است. خیلی از نوشته‌ها فاقد این ویژگی‌ها بودند.
دبیر دومین جشنواره ملی «داستان کوچک ایرانی» با بیان اینکه نباید برای «داستان کوچک» اصطلاحاتی همچون «داستانک» یا «داستان کوتاه کوتاه» را به‌کار برد، گفت: در غرب هم چون نظریه ثابتی برای داستان کوچک ندارند، نام‌های مختلفی برای آن به‌کار برده می‌شود. وقتی به ماهیت و ذات داستان ایرانی برمی‌گردیم، میبینیم که چندساحتی است. عموم داستان‌های ما درست است که می‌آیند گوشه‌ای از زندگی ما را حل کنند، اما معمولا آموزه‌ای که به ما می‌دهند، آموزه‌های زندگی در تمام ابعاد است و کلیت خیلی بزرگتری است از اینکه صرفا یک داستان گفته باشند. داستان ایرانی مانند مکعب، حجم دارد. بنابراین اسم آن را داستان کوچک گذاشتیم که بر حجم دلالت کند. جا افتادن این نام، کمکی به ادبیات کشور است. چون ثابت می‌شود ما قالبی داریم که ایرانی است.
وی در پایان تأکید کرد: این جشنواره کاملا خصوصی و با هزینه‌های شخصی اداره می‌شود. این جشنواره‌ای است مردمی که همه در آن سهم و نقش دارند.
دفاع مقدس و جبهه مقاومت، فرصت جدیدی برای داستان‌نویسی ما به‌وجود آورد
عباس بایرامی؛ رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس در بخش دیگری از این آیین، اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد دفاع مقدس هشت‌ساله ما و متعاقب آن حماسه‌ای که در جبهه مقاومت ایجاد شد، یک فرصت جدیدی برای داستان‌نویسی ما به‌وجود آورد. در این زمینه داستان‌های خوبی در موضوعات مختلف در کشور تولید شد.
وی افزود: تاکنون 10 دوره جشنواره داستان کوتاه دفاع مقدس با عنوان جایزه «یوسف» را برگزار کردیم و اکنون یازدهمین دوره آن به‌صورت ویژه با موضوع خرمشهر در حال برگزاری است و سوم خرداد 1401 اختتامیه آن برگزار می‌شود. به‌نظر می‌رسد این جشنواره یک فرصت مناسب برای استعدادشناسی در سراسر کشور و حتی در روستاها است تا همه بتوانند آموزه‌های ذهنی خودشان را قلم بزنند.
بایرامی در بخش دیگری از سخنانش، گفت: در کشور ما، آموزش یکی از مقدسات بزرگ است. ما در خیلی جاها ضعف و خلأ داریم. دکتر عباسلو و همکارانشان در این جشنواره، نسل جدیدی از داستان‌نویسان جوان را رشد و پرورش می‌دهند که فرصت بسیار خوبی برای آینده حوزه ادبیات و داستان ایران است. امیدواریم این جمع بتوانند در آینده بهترین‌ها را رقم بزنند.
افتتاح دبیرخانه دائمی اولین کنگره ملی ادبیات مقاومت
در این برنامه، شهرام صمدی‌نیا؛ رئیس سازمان بسیج هنرمندان تهران بزرگ نیز بیان کرد: مجموعه سازمان بسیج هنرمندان تهران بزرگ هم در هر موردی که مدنظر باشد، با افتخار در کنار این جمع حضور خواهد داشت. اخیرا از طرف اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران، مکانی را در اختیار گرفتیم که مباحث آموزشی در آن مدنظر دوستان بوده و ما هم به دنبال این بودیم که با همکاری مجموعه‌ای از ادارات و بخش‌های دولتی و با وجود زیرساخت‌هایی که در اختیار دارند، بتوانیم اقدامات خوب و فاخری را در مجموعه‌های آموزشی انجام دهیم.
وی گفت: مجموعه بسیج هنرمندان، از امسال این توفیق را پیدا کرده که به‌عنوان دبیر اجرایی کنگره ملی ادبیات مقاومت ایفای نقش کند. سال گذشته در تاریخ 12 دی‌ماه در هفته بصیرت در قالب برگزاری شب شعر ملی و بین‌المللی، اقدامی را انجام دادیم. همانجا در توافقاتی که با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر مجموعه‌ها داشتیم، بنا شد که از ابتدای امسال بتوانیم اولین کنگره ملی ادبیات مقاومت را برگزار کنیم که این اتفاق رقم خورد و سه‌شنبه 30 فروردین 1401، دبیرخانه دائمی آن در اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران افتتاح شد.
شهرام صمدی‌نیا در پایان تصریح کرد: ان‌شاء‌الله با همکاری مجموعه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و دیگر افرادی که دعوت خواهند شد، در زمینه کسب و انتقال تجربیات و برگزاری هرچه باشکوه‌‌تر این برنامه اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد. امیدوارم ما هم با حمایت معنوی شهدا بتوانیم نقشی در مجموعه برنامه‌های آموزشی و برنامه‌های اجرایی داشته باشیم.
برگزیدگان دومین جشنواره ملی «داستان کوچک ایرانی»
- در بخش «تک داستان کوچک از نگاه مخاطبان»، تندیس جشنواره، لوح تقدیر و وجه نقد به سمیه هشجین برای تک داستان «جایزه» تعلق گرفت.
- در بخش «بهترین تک داستان کوچک از نگاه منتقدان»، تندیس جشنواره، لوح تقدیر و وجه نقد به الهه ایزدی برای تک داستان «ثانیه‌ها» تعلق گرفت.
- در بخش «مجموعه داستان تألیفی» تندیس جشنواره، لوح تقدیر و وجه نقد به کوثر دانش برای مجموعه داستان کوچک «حسین مسیح» تعلق گرفت.
* در بخش «مجموعه داستان ترجمه شده» هیچ اثری به‌عنوان برگزیده انتخاب نشد.
